Opowieść na temat historii Zamku w Mosznej należy zacząć od osoby Franza Winkler, który pracował jako górnik w kopalni w Miechowicach. Po śmierci właściciela kopalni Franz ożenił się z bogatą wdową po właścicielu kopalni – Marią Aresie.W trakcie małżeństwa z Marią Aresie, Franz dodatkowo pomnożył majątek żony, a zgromadzone dobra przyczyniły się do nadania mu przez króla pruskiego w 1840 roku tytułu szlacheckiego.
Dziedziczką fortuny Franza Winkler zostaje jego córka Valeska, która w 1854 roku wychodzi za mąż za Huberta von Tiele. Nowi małżonkowie po ślubie używają połączonego nazwiska – Tiele-Winckler.
W 1866 roku Hubert von Tiele-Winckler nabywa Moszną od Heinricha von Erdmannsdorf.
Swoją świetność i obecny wygląd Zamek w Mosznej zawdzięcza właśnie Hubertowi von Tiele-Winkler oraz jego synowi Franzowi Hubertowi , któremu jako najstarszemu synowi po śmierci ojca przypada majątek rodzinny.
W nocy z 2/3 czerwca 1896 roku w wyniku pożaru ulega zniszczeniu duża część barokowego pałacu w Mosznej w tym wnętrza, dach oraz część ścian. W wyniku tego zdarzenia Franz Hubert przystępuje do odbudowy i rozbudowy rezydencji. To właśnie on jest głównym pomysłodawcą i budowniczym budowli wzniesionej po pożarze pałacu i jemu zamek zawdzięcza swój aktualny wygląd.
W pierwszym etapie do roku 1900 do bryły dawnego pałacu ( części środkowej ) zostaje dobudowane skrzydło wschodnie zamku, w stylu neogotyckim wraz z oranżerią. W latach 1911 – 1913 ze względu na planowaną w zamku wizytę cesarza Niemiec Wilhelma II w ekspresowym tempie powstaje skrzydło zachodnie w stylu neorenesansowym.
Cesarz Wilhelm II dwukrotnie gości w Mosznej u Franza Huberta tj. w latach 1911 i 1912 o czym informuje zachowana rękopiśmienna kronika polowań.
Wraz ze śmiercią Franza-Huberta, kończy się okres świetności rodziny von Tiele-Winkler. Jego syn Claus-Peter w okresie międzywojennym trwoni część fortuny przodków. Umiera bezdzietny, usynawiajac swojego kuzyna, którego potomkowie dziedziczą majątek i tytuł hrabiowski. Potomkowie rodziny mieszkają do końca wojny w zamku Moszna uchodząc wiosną 1945 roku do Niemiec przed nadchodzącą armią czerwoną. W tym czasie zamek oraz większa część jego wyposażenia ulega dewastacji i zniszczeniu.
Po wojnie zamek był kolejno siedzibą dla różnych instytucji, nie mając stałego użytkownika.
W 1972 roku stał się siedzibą ówczesnego Sanatorium, później Wojewódzkiego Ośrodka Profilaktyczno Sanatoryjnego; od 1996 roku jest Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Centrum Terapii Nerwic do chwili obecnej.
W 1948 z części majątku ziemskiego Winklerów utworzono Państwową Stadninę Koni.
Ponad 100-letni „Zespół Pałacowo Parkowy w Mosznej” o powierzchni 200 ha wpisany jest do rejestru zabytków. Stanowi obiekt o znaczeniu historycznym i artystycznym.
Wśród detali architektonicznych zamku występuje duże zróżnicowanie stylistyczne. Wysokość obiektu, jego liczne wieże, szczyty, iglice dają wyraźne odczucie wertykalizmu. Styl budowli można uznać za eklektyczny. Zamek posiada ogółem 8 tys. m2 powierzchni, 365 pomieszczeń i 99 wież z których słynie. Niespotykana architektura przyciąga do Zamku rok rocznie rzesze turystów.
Teren Stadniny oraz tereny przyległe wchodzą w skład zabytkowego kompleksu pałacowo- parkowego. Zespół pałacowo-parkowy w Mosznej jest najcenniejszym tego typu założeniem w województwie opolskim zajmującym powierzchnię ok.100 ha.
Park w Mosznej jest parkiem w stylu krajobrazowym nie mającym sprecyzowanych granic. Łączy się on bezpośrednio z otaczającymi go polami, łąkami i lasem. Jedynie oś główna całego założenia ma geometryczny charakter.
Począwszy od bramy z gladiatorami, prowadzi ona w postaci alei dębów czerwonych, poprzez aleję kasztanowców do pałacu. Następnie przechodzi w aleję lipową z biegnącymi po obu jej stronach symetrycznymi kanałami. Zwieńczeniem osi jest podstawa dawnego pomnika Huberta von Tiele Wincklera. Na dalszym planie znajduje się nekropolia byłych właścicieli.
Wzdłuż kanałów rosną piękne azalie i różaneczki w kilku barwnych odmianach. Po wschodniej stronie alei lipowej znajduje się staw z malowniczą wysepką (nazywaną Wyspą Wielkanocną) obsadzoną choinami kanadyjskimi, na którą można wejść po mostku w stylu chińskim.
Bogaty drzewostan parkowy, w skład którego wchodzą gatunki rodzime i egzotyczne, tworzy wspaniałe walory widokowe i ekologiczne. Wiek drzewostanu szacowany jest na ok. 120 lat a kilku okazów dębów na ponad 300 lat. Drzewostan ten znajduje się pod ścisłą ochroną konserwatora przyrody. Istniejące runo jest bogate w liczne gatunki roślin, co poprzez swoją zmienność sezonową uatrakcyjnia park. Rozległość oraz wielkość masywów drzew jak i otwartych przestrzeni wytworzyła na terenie Mosznej korzystny mikroklimat do wypoczynku.
Najstarsze przekazy ikonograficzne pochodzące z 1909 roku przedstawiają salon ogrodowy kompozycyjnie nawiązujący do parterów renesansowych ogrodów włoskich, który zlokalizowany był w miejscu dzisiejszego basenu z fontannami. Patrząc od alei lipowej z prawej strony tarasu istniał podjazd prowadzący bezpośrednio pod wejście do zamku, który zniwelowany został po dobudowaniu skrzydła zachodniego, kiedy to miejsce gazonu zajął prostokątny basen z fontannami. W istniejącym wówczas parku korzystano z atrakcji jaką była droga wodna, wiodąca po okolicznych stawach i kanałach, które wówczas połączone w jeden system wodny pozwalały z łodzi podziwiać park i jego ciekawą roślinność a szczególnie piękne w porze kwitnienia azalie i różaneczki, które zachowały się do dzisiaj
GŁOGÓWEK - drugie co do wielkości miasto ziemi prudnickiej. Prawa miejskie gród otrzymał w roku 1225, aczkolwiek wzmiankowany jest już w źródłach znacznie starszych.
Historia miasta splatała się z dziejami właścicieli zamku, którymi byli początkowo Piastowie opolscy. Przez kilkaset lat właścicielem zamku i miasta był ród Oppersdorffów.
Rodzina ta gościła na zamku polskiego króla Jana Kazimierza, który schronił się w księstwie opolsko-raciborskim podczas najazdu Szwedów na Polskę.
W Głogówku przebywał również znakomity kompozytor Ludwik van Beethoven.
Zamek, rezydencja Oppersdorffów jest dziś tylko w niewielkiej części udostępniany turystom. W kilku salach zgromadzono pamiątki po jego właścicielach. Biblioteka zamkowa, tzw. Sala Beethovena, pełni dziś funkcję kameralnego pomieszczenia muzycznego, które ożywa szczególnie w dniach trwającego od 10 lat Śląskiego Festiwalu.
Do osobliwości miasta należą:
- XVI-wieczne: wieża wodna i baszta strażniczo-więzienna
(dziś pełniąca funkcję Muzeum Regionalnego)
- renesansowy zamek
- kościół oo. franciszkanów
- kościół pw. św. Bartłomieja
- Kaplica Loretańska
Dębowiec - niewielka podprudnicka miejscowość, w której okolicy kilka interesujących obiektów: na szczycie Kobylicy (392 m n.p.m.) pomnik Eichendorffa z 1911 r., kamień graniczny Królewskiego Miasta Prudnika z 1730 r. oraz 3 grodziska na stokach Okopowej.
Jedno ze starszych miast górnośląskich, było siedzibą kasztelani w państwie Piastów. Od XVI w. Biała była jednym z niewielu miast Śląskich, gdzie mogli osiedlać się Żydzi, którzy wkrótce zaczęli stanowić poważny odsetek mieszkańców. Obecnie Biała jest stolicą rozległej gminy. Samo miasto łączy samodzielne niegdyś miejscowości: właściwe miasto, Stare Miasto i Szonowice. Zabytki: szczególnie interesującym obiektem jest cmentarz żydowski położony na wale grodziska zwanego Szwedzkim Szańcem. Najstarsze stelle pochodzą z XVII w.; zamek Prószkowskich z ok. 1640 r.; wokół miasta w większości zachowały się mury obronne z gotycką Wieżą Prudnicką stojącą niegdyś przy bramie; kościół pw. Najświętszej Panny Marii, częściowo gotycki; wieża wodna (1606 r.).
Na szczycie Biskupiej Kopy (890 m n.p.m.) w 1898 r. wybudowano wieżę widokową na cześć austriackiego cesarza Franciszka Józefa. Budowla o wysokości 18 metrów stoi dziś po czeskiej stronie szczytu i jest udostępniona do zwiedzania. Na Biskupiej Kopie znajduje się turystyczne przejście graniczne, które można przekroczyć po okazaniu paszportu.
Franciszkański odłam alkantarystów pojawił się w tym miejscu w 1852 r. Wybierając zaciszne miejsce w pobliżu Prudnika, zrezygnowali z możliwości osiedlenia się w klasztorze na Górze Św. Anny, który ich zdaniem był zbyt wielki i bogaty. W wyniku konfliktu z diecezją alkantaryści opuścili Prudnik, ich miejsce zajął pustelnik i w końcu, w 1866 r. zamieszkali tu już na stałe franciszkanie. Ich dziełem były kilkukrotne rozbudowy klasztoru (kościół- 1866, klasztor- 1900 i 1921). Przy klasztorze powstała droga krzyżowa, a w 1904 r. uroczyście poświęcono grotę lurdzką, wybudowaną ze skały wulkanicznej sprowadzonej z Nadrenii. Szczególną czcią otaczano znajdujący się w kościele obraz Św. Józefa. W 1954/55 r. klasztor stał się miejscem odosobnienia więzionego przez polskie władze komunistyczne ks. Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Po skierowaniu prymasa do Komańczy w budynkach klasztornych postanowiono utworzyć prewentorium dla dzieci wojskowych. Prace budowlane był już zaawansowane, gdy wskutek oporu mieszkańców Prudnika władze oddały franciszkanom ich własność. W 1996. biskup opolski podniósł kościół do rangi sanktuarium. Obecnie jest to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Górach Opawskich, cel religijnych, turystycznych i edukacyjnych wycieczek. Na sąsiedniej Koziej Górze (krzyż na szczycie) punkt widokowy na Prudnik.
INFORMATOR
Położenie: ok. 20 km od Mosznej (3 km za Prudnikiem).
Wydarzenia cykliczne:
Dodatkowe atrakcje: Możliwość uprawiania turystyki pieszej i rowerowej po pięknie zalesionych, łagodnych pagórkach. Wytyczone i oznakowane ścieżki.
Uwagi organizacyjne: Możliwość zwiedzenia Sanktuarium z przewodnikiem.
Doskonale utrzymany pałac z XVII/XVIII w. z parkiem. W Średniowieczu wieś należała do rodu Odrowążów. Ok. 1183r. urodził się tu Jacek Odrowąż, późniejszy święty. Jego dziełem było założenie pierwszego klasztoru dominikanów na ziemiach polskich w Krakowie. Cała jego późniejsza praca polegała na budowie kościołów i domów zakonnych. Zmarłego w 1257 r. pochowano w kościele pw. Św. Trójcy w Krakowie. Zamek znajdował się w rękach Strachwitzów i Larischów. Po wojnie podupadł i chylił się ku całkowitej ruinie, jednak w 1990 r. Kuria Diecezjalna w Opolu, przejmując zamek podjęła się jego odbudowy. Według tradycji, kaplica znajdująca się wewnątrz zamku powstała w pomieszczeniu, w którym urodził się Św. Jacek.
Obecnie mieści się tu Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Można tu przenocować.
Jeden z największych kompleksów o charakterze pielgrzymkowym na Śląsku składa się z zespołu klasztornego franciszkanów oraz niezliczonych kaplic położonych na terenie całej okolicy. Kościół na Górze Chełmskiej stał już przed 1516r. jednak za fundatora klasztoru przyjmuje się rodzinę Gaszynów (XVII w.).
Członek tego rodu Melchior wybudował dla nich drewniany budynek klasztorny (1657r.). Dziełem jego bratanka, Adama Jerzego Gaszyny była budowa kalwarii na wzór podobnego zespołu kaplic w Kalwarii Zebrzydowskiej. Obecnie w skład kalwarii wchodzą 3 kościoły oraz 37 kaplic. Rozbudowa annogórskiego kompleksu przyczyniła się do nasilenia ruchu pielgrzymkowego. W 1808 r. przybyło tu 74tys. pielgrzymów. Nabożeństwa od wieków aż do dziś odprawiane są w dwóch językach: polskim i niemieckim. Obecna bryła klasztoru wraz z kościołem pochodzi z XVIII w. choć była potem jeszcze rozbudowywana. Zwraca uwagę dziedziniec przed kościołem, miejsce odpustów, zwany Rajskim Placem. Czczona figura św. Anny z drzewa lipowego przedstawia świętą trzymającą w rękach Wnuka - Dziecię Jezus oraz Córkę - Maryję. Nad potężnym amfiteatrem znajduje się pomnik Czynu Powstańczego projektu Xawerego Dunikowskiego, wybudowany na miejscu mauzoleum z czasów hitlerowskich, poświęconego poległym w powstaniach śląskich członkom Freikorpsu. W 1993 r. obszar krajobrazu kulturowego Góry św. Anny wytypowany został na zlecenie UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa, jako jeden z 15. najcenniejszych krajobrazów Polski. Na stokach Góry Chełmskiej rozciąga się jeden z trzech w województwie opolskim parków krajobrazowych.
GŁUCHOŁAZY - miasto u podnóża Góry Parkowej, nad Białą Głuchołaską założone w XIII w. przez wrocławskiego bp. Wawrzyńca.
Wokół miasta rozwinęło się górnictwo złota. W XIX w. wykorzystano atrakcyjne położenie Głuchołaz zakładając uzdrowisko. Na potrzeby kuracjuszy wybudowano liczne ośrodki i pensjonaty. Spacery ułatwiały wytyczone promenady.
Obecnie miasto kontynuuje tradycje uzdrowiska, choć nie posiada takiego statusu. Funkcjonują ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, schronisko młodzieżowe oraz szpital specjalistyczny.
W Głuchołazach znajduje się drogowe przejście graniczne.
Zabytki:
- barokowy kościół pw. św. Wawrzyńca z romańskim portalem
- fragmenty murów obronnych z Wieżą Bramy Górnej (XIV w.)
- cmentarny kościół pw. św. Rocha (1626-1627)
- na południe od zabudowań miasta liczne, dobrze zachowane wyrobiska poszukiwaczy złota.
W zdrojowej części Głuchołaz węzeł szlaków turystycznych.
W Średniowieczu, a według niektóry badaczy jeszcze w czasach celtyckich w okolicach Głuchołaz i Zlatych Hor pozyskiwano złoto. Szlachetny kruszec uzyskiwano zarówno przez wypłukiwanie go z rzeki oraz eksplorację przybrzeżnych materiałów skalnych jak i metodą drążenia szybów kopalnianych w pokładach miękkich i twardych. Złoto jako surowiec uboczny pozyskiwany był jeszcze po wojnie w czeskich Zlatych Horach, gdzie na stokach Poprzecznej Góry (Pfićny vrch) istniały kopalnie korzystające z miejscowych złóż polimetalicznych. Dla poszukiwaczy złota dobra wiadomość. Niewielkie płytki "złotego kruszczu" do dziś można znaleźć w nurtach rzek i strumieni Jesioników i Gór Opawskich. Z myślą o turystach wytyczono dwie trasy po dawnych terenach eksploatacji złota: Szlak "Złotych Górników" na stokach Góry Chrobrego w Głuchołazach oraz Górnicza Ścieżka Dydaktyczna na Poprzecznej Górze koło Zlatych Hor. Wyjątkową atrakcją tego terenu jest skansen Zlatorudne młyny na Oleśnici, w którym przedstawiono dawną metodę pozyskiwania złota. Obiekt znajduje się w pobliżu drogi Zlate Hory - Dolni Udoli.